Kryzys osobisty lub kryzys w związku, rodzinie

Kryzysy w naszym życiu najczęściej kojarzą nam się z gwałtownymi zmianami, zachwianiem dotychczasowej równowagi, najczęściej z czymś trudnym, nieprzyjemnym. Dziedzina nauki jaką jest psychologia rozwoju człowieka dowodzi, że można wyodrębnić rodzaj kryzysów w naszym życiu, które są korzystne, rozwojowe, niezbędne wręcz do tego, by życie toczyło się dalej w dotychczasowej równowadze. Mówimy wtedy o kryzysach rozwojowych i uznajemy je za normalne zjawisko adaptacyjne. Najsłynniejszą bodaj do dnia dzisiejszego teorię dotyczącą tego zagadnienia stworzył amerykański psycholog i psychoanalityk Erik Erikson, twórca teorii rozwoju psychospołecznego, który wyodrębnił osiem kryzysów rozwojowych w ludzkim życiu, których przejście jest niezbędne do rozwinięcia się w pełni ludzkiej osobowości na kolejnych etapach od niemowlęctwa aż do późnej starości. W myśl tej koncepcji rozwój człowieka oparty jest na przepracowywaniu kolejnych wewnętrznych konfliktów, ściśle powiązanych z rozwojem dziecka lub późniejszymi etapami życia dorosłego człowieka.
Takie kryzysy, naturalnie wpisane w rozwój naszej osobowości mogą czasami nas przerastać i wymagać sięgnięcia po pomoc. Jednakże poza naturalnymi dla każdego człowieka kryzysami rozwojowymi, które mimo swojej trudności są dla nas szansą na pogłębiony rozwój, zdarza się, że doświadczamy w życiu także niekorzystnych wydarzeń, które mogą stać się sytuacją trudną do udźwignięcia. I z tym najczęściej kojarzy nam się słowo „kryzys życiowy". Takie kryzysy są najczęściej rzadkie, ale wyraziste, wymykające się możliwości kontrolowania przez człowieka, czasem przerastające jego umiejętności poradzenia sobie z daną sytuacją. Najczęściej są wydarzeniami przypadkowymi, losowymi, o nagłym i gwałtowny przebiegu (śmierć kogoś bliskiego, choroba, traumatyczne wydarzenie, itp.).
Człowiek może doświadczać też kryzysów egzystencjalnych, związanych z poszukiwaniem sensu i celu w życiu, dokonywaniem bilansów, przewartościowań, podsumowań, planowaniem zmian.
Kryzys osobisty może dotyczyć naturalnie sytuacji zawodowej, rodzinnej, napięć w relacjach ze środowiskiem. Jako wpisany w naturalne funkcjonowanie człowieka, kryzysy nie omijają też relacji partnerskich i rodzinnych. Czasem stają się okazją do pogłębiania więzi, rozwoju relacji, podjęcia wysiłku w kierunku planowania i przeprowadzania korzystnych zmian, czasem jednak mogą odebrać siły i zdolność radzenia sobie z sytuacją, postawić pod znakiem zapytania sens relacji, zburzyć na długo spokój. Nierozwiązane kryzysy, przerastające dotkniętych nimi ludzi stają się przyczyną rozstań i rozpadu więzi.
Co może czuć osoba znajdująca się w punkcie życia, w którym przeżywa silny kryzys? Silny lęk, złość, poczucie klęski, poczucie winy, zachwianie poczucia bezpieczeństwa, bezradność, lęk o przyszłość, poczucie utraty kontroli, gniew, wściekłość, zaprzeczanie, przytłaczające zmęczenie, panikę, przygnębienie etc. Może zachowywać się w sposób wymykający się własnej kontroli, nie radzić sobie z codziennością, reagować histerycznie, popadać w otępienie, stan depresyjny, uzależniać się od aktywności czy pomocy innych osób, płakać, być rozchwianym emocjonalnie, ulegać zmiennym nastrojom, mieć trudności z koncentracją. Do tego wszystkiego mogą dochodzić dolegliwości ze strony organizmu, takie jak problemy z układem pokarmowym, utrata apetytu, dolegliwości kardiologiczne, obniżenie odporności i wzrost podatności na infekcje i inne choroby, przewlekłe bóle, zaburzenia snu, koszmary senne, zaburzenia rytmu dobowego.
Długotrwałe doświadczanie kryzysu może przerodzić się w zaburzenia depresyjne.
Celem psychoterapii jest pomoc w sytuacjach kryzysowych, towarzyszenie ludziom w bezpiecznym przechodzeniu przez trudne dla nich zmiany życiowe, udzielanie wsparcia, uruchamianie zasobów do poradzenia sobie i dalszego rozwoju osobistego.